کد مطلب:39447 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اهل بيت

1ـ آيا رسول اكرم تا آخر عمر نيز بي سواد بودند يا خير؟

پيامبر اسلام(ص) طبق نصّ قرآن «امي» يعني درس ناخوانده بودند اما به قول شاعر:
نگار من كه به مكتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد
با اين كه پيامبر (ص) تا آخر عمر هم درس نخواند اما به علم لدني يعني از نزد خدا عالم بلكه اعلم همه انبياء الهي بودند و به فرمايش خودشان أنا مدينه العلم و علي بابها. شهر علم بودند كه دروازه آن علي (ع) بود. پيامبر با اين كه درس نخوانده بودند، اگر يكي از كاتبان و نويسندگان وحي حرفي را كم يا زياد نوشته بود و براي پيامبر(ص) مي خواند. پيامبر(ص) مي فرمودند: اينجا يك حرف واو اضافه گذاشتي و اين حكم واو ندارد. بنابراين اگرچه واژه امي به معناي فرد درس نخوانده است، ولي درس نخواندن با بي سواد بودن ملازمه ندارد، زيرا هرچند روش متعارف و معمول براي كسب دانش، درس خواندن است ولي علم و دانش پيامبران الهي از طريق معمول به دست نيامده آنان كسب دانش كرده اند ولي معلم آنان خداوند بوده است و در مكتب وحي عالي ترين معارف را آموخته اند.
بنابراين، واژه امي نه به معناي بي سواد است، و نه نخواندن و ننوشتن براي پيامبر اكرم (ص) نقص مي باشد. ابن خلدون در اين باره سخن سنجيده اي دارد، مي گويد: «پيغمبر امي بوده است و ليكن امي بودن براي او كمال بود، زيرا علم خويش را از عالم بالا فرا گرفته بود؛ به خلاف ما كه امي بودن براي ما نقص است زيرا مساوي با جاهل بودن ما است»(1) آري رسول اكرم(ص) به حكم قضاوت قطعي تاريخي و به شهادت قرآن(تا آخر عمر) ضميرش از تعليم و فراگيري دانش بشر، پاك بوده است. او انساني است مكتبي، كه مكتبي، جز مكتب تعليم الهي نديده و جز از حق، دانش نياموخته است، با اين حال او معلم بشر و پديد آورنده دارالعلمها و دانشگاهها است.
البته اين امر فلسفه اي دارد فلسفه آن اين است كه:اگر پيامبر(ص) مي توانست بخواند و بنويسد، اين تهمت كه آياتي كه بر مردم مي خواند وحي الهي نيست، و او آنها را از پيش خود مي گويد و يا از كسي آموخته است، مي توانست در اذهان مردم ايجاد شك و ترديد نمايد، چنان كه قرآن در جاي ديگر چنين اتهامي را از سوي مخالفان نقل كرده است«و لقد نعلم انهم يقولون انما يعلمه بشر»(2)، ما مي دانيم كه آنان مي گويند پيامبر را بشري تعليم مي دهد.
درس ناخواندگي پيامبر و اينكه او نه مي خواند و نه مي نوشت، اين تهمت را خنثي كرد، چنان كه امام رضا(ع) در مناظره با علماي اديان مختلف خطاب به رأس الجالوت(عالم يهودي) فرمود:« از جمله دلايل صدق پيامبر ما آن است كه او شخصي يتيم، تهيدست و چوپان بود، و هيچ كتابي نخوانده و نزد هيچ استادي نرفته بود، با اين حال كتابي آورد كه حكايت پيامبران و خبر گذشتگان و آيندگان در آن آمده است»(4)
منابع و مآخذ
1ـ مقدمه ابن خلدون، (دارالعلم بيروت)، ص419 و عقايد استدلالي، علي رباني گلپايگاني،ج2،ص93.
2ـ قرآن كريم سوره مباركه نحل، آيه 103.
3ـ عقايد استدلالي، علي رباني گلپايگاني، ج2، ص92ـ94
4ـ توحيد صدوق، (داالمعرفه)، ص419.